Tutaj można się dowiedzieć, jakie to projekty, co jest ich celem i na jakim są etapie. Więcej informacji, czyli szczegółowe opisy, linki do dokumentów i konsultacji, można znaleźć klikając na tytuły.
Kultura bez barier
Liczby są po stronie projektu, one najlepiej uzasadniają jego sens i potrzebę. Ta najważniejsza liczba to fakt, że dzięki „Kulturze bez barier” udało się udostępnić ofertę i zasoby 164 instytucji kultury w całym kraju. Wynik ten jest ważny także dlatego, że w chwili startu projektu planowano likwidowanie barier w 100 instytucjach. Udało się znacznie więcej.
Projekt „Kultura bez barier”, finansowany ze środków europejskich, ruszył w marcu 2021 roku. Wtedy zostały dopełnione wszystkie niezbędne formalności pomiędzy czterema podmiotami, które podjęły się realizacji całego przedsięwzięcia. Liderem w tej grupie został Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, a towarzyszyły mu Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Fundacja Kultury bez Barier oraz partner zagraniczny – stowarzyszenie Kubia z Niemiec. Pierwszym wspólnym działaniem było opracowanie „Modelu udostępniania oferty i zasobów instytucji kultury osobom ze szczególnymi potrzebami”. To w nim zapisano pierwszy raz nowy pomysł na dostępność. Jego największą wartością stały się trzy koncepcje: obszary dostępności, podróż odbiorcy instytucji kultury oraz kroki wdrażania dostępności.
Dokument ten stał się podstawą merytoryczną konkursu grantowego, który został ogłoszony w marcu 2022 roku. W konkursie mogły startować instytucje kultury, które chciały likwidować istniejące u siebie bariery. Konkurs wyróżniał się na tle innych programów z kilku powodów. Nie trzeba było mieć wkładu własnego, a finansowane były przede wszystkim działania „miękkie”, związane z udostępnianiem oferty oraz ze szkoleniami i warsztatami dla pracowników. Dodatkowe punkty mogły przy tym uzyskać wnioski składane przez podmioty działające w małych miejscowościach. Wyżej też były oceniane wnioski, w których zakładano likwidację barier w kilku obszarach.
W konkursie wystartowało ponad 400 instytucji kultury z całego kraju, dofinansowanie przyznano ostatecznie 164 podmiotom. Wsparcie uzyskały granty złożone przez instytucje prowadzące najróżniejszą działalność kulturalną, wśród nich znalazły się: biblioteki, domy i centra kultury, instytucje muzyczne, muzea, a wśród nich na przykład skanseny, galerie, teatry. Granty trafiły zarówno do dużych, narodowych instytucji, jak i do zupełnie małych – najmniejsza zatrudnia zaledwie 2 pracowników. W podziale geograficznym największą liczbę dofinansowań otrzymały placówki z trzech województw: Małopolskiego, Mazowieckiego i Śląskiego. Nie było jednak województwa, z którego ani jedna instytucja kultury nie otrzymałaby wsparcia, a najmniejsza liczba grantów przypadająca na jedno województwo to 3 dofinansowane wnioski. Działania podejmowane przez instytucje kultury najczęściej likwidowały bariery w obszarze widzenia i słyszenia, najrzadziej zdarzały się inicjatywy skupione na obszarze czucia.
Realizacja przedsięwzięć grantowych rozpoczęła się w lipcu 2022 roku, a zakończyła 15 czerwca 2023 roku. W tym czasie każda instytucja kultury likwidująca bariery w ramach „Kultury bez barier” mogła liczyć na wsparcie ze strony organizatorów projektu. Było ciągłe wsparcie tutorskie, były 3 zjazdy – warsztaty organizowane w Warszawie. Pierwsze takie spotkanie odbyło się w styczniu 2023 roku, drugie w kwietniu, a trzecie, już na sam koniec, w listopadzie 2023 roku. Dodatkowo można było uczestniczyć w webinarach organizowanych od października 2022 roku (poświęconych sposobom udostępniania oferty kulturalnej), jak i wiosną 2023 roku (analizujących zasady poprawnego rozliczania otrzymanych grantów).
W czasie prowadzenia przedsięwzięć grantowych odbyło się kilkaset wydarzeń, podczas których udało się skorzystać z udostępnionej oferty. Pomysły były różne, z tych rzadziej spotykanych można wspomnieć między innymi o koncertach w ciemności lub tłumaczonych na PJM, o nocnym wędrowaniu pod niebem pełnym gwiazd, o wprowadzeniu na sceny artystów z niepełnosprawnością, o szansach danych przewodnikom niewidomym, g/Głuchym i w spektrum autyzmu, o „żywych bibliotekach”, których podmiotami były osoby ze szczególnymi potrzebami. A oprócz tego były oczywiście pokazy i zwiedzania z audiodeskrypcją i napisami, z tłumaczeniem na PJM i na SJM, tworzono nowe ścieżki dostępu do kultury, instalowano pętle indukcyjne, pisano przedprzewodniki, spacerowano, dyskutowano. Spotykano się na żywo i w Internecie. Było wszystko. I wciąż jest bardzo wiele.
Efekty projektu „Kultura bez barier” można znaleźć w niemal całej Polsce, wszędzie tam, gdzie udało się udostępnić całość lub część oferty kulturalnej. Ważnym efektem jest też „Model dostępnej kultury”. To druga wersja pierwotnej publikacji, pełniejsza i czerpiąca z wniosków zrealizowanych przedsięwzięć grantowych. Składa się ona z czterech części. Pierwsza z nich to „Model udostępniania oferty i zasobów instytucji kultury osobom ze szczególnymi potrzebami”, drugą jest „Instrukcja”, trzecią „Dobre praktyki”, a czwartą „Rekomendacje”. Każda część jest inna, każda uzupełnia poprzednią i współtworzy jeden, spójny pomysł na likwidowanie barier w kulturze.
Model Dostępnej Kultury można pobrać z załączonych poniżej plików.
Jego główna część, „Model udostępniania oferty i zasobów instytucji kultury osobom ze szczególnymi potrzebami” została także przetłumaczona na polski język migowy (PJM) i jest dostępna na dedykowanej playliście na kanale YouTube PFRON.
Dostępne są także filmy podsumowujące projekty opisane w publikacji jako dobre praktyki: filmy z napisami oraz filmy z audiodeskrypcją.